Τρίτη, 12 Φεβρουαρίου 2019 18:07

ομιλία στη Σύναξη Φίλων Αγίου Όρους: "ερμηνεία εξάψαλμου!" Α΄μέρος (ψαλμοί 3, 37...)

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(1 Ψήφος)

Ερμηνεία του «ΕΞΑΨΑΛΜΟΥ»                             Χαλκίδα 28.01.2019

   Πρώτον θα ευχαριστήσω τον Τριαδικό Θεό, διότι η Χάρις Του με έσπρωξε να μελετήσω το Ιερό βιβλίο των Ψαλμών,

αντλώντας μέσα από αυτήν τη διακονία, μια ανεξάντλητη πηγή με πλούσια νοήματα για την πνευματική μου πορεία.

Ο Μέγας Αθανάσιος επισημαίνει: «Εάν αισθάνεσαι χαρούμενος, θλιμμένος, απελπισμένος, εάν βρίσκεσαι σε απορία και απόγνωση,

μελέτησε το Ψαλτήρι, ταυτίζεται με κάθε ψυχική διάθεση επειδή γράφτηκε κάτω από ποικίλες ψυχολογικές συνθήκες».

Να προσθέσουμε επίσης ότι στο περιεχόμενο των Ψαλμών βρίσκονται έντονα στοιχεία Θεολογικά, Χριστολογικά και κυρίως Προφητείες και Αποκαλύψεις.

     Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί του Συλλόγου, Φίλων Αγίου Όρους Ευβοίας, «Παναγία η Πορταΐτισσα»,

με την ευλογία του Σεβασμ/του Ποιμενάρχη μας, το θέμα που θα ερμηνεύσω είναι «ο Εξάψαλμος».

Σύμφωνα με την Παράδοση, η Προσευχή αυτή, διαβάζεται στην Ορθρινή Ακολουθία και οι πιστοί με πολλή ευλάβεια και κατάνυξη

ακούνε ακίνητοι, χωρίς να κάνουν μετάνοιες ή το σημείο του σταυρού, επειδή ο χρόνος του Εξάψαλμου

συμβολίζει την διάρκεια της Β΄ Παρουσίας του Κυρίου και της Παγκόσμιας Κρίσεως και ο Χριστός τότε δεν θα έρθει για να σταυρωθεί, αλλά ως Κριτής.

     Η εκλογή έξι ψαλμών: 3ος, 37ος, 62ος, 87ος, 102ος, 142ος,αναφέρεται α) σε γεγονότα της ζωής του Δαυίδ, β) στις θλίψεις του λαού του Ισραήλ και

γ) καθολικά αγγίζει τα προβλήματα του ανθρώπου κάθε εποχής, που βιώνει παρόμοιες δοκιμασίες.

  Ο  3ος ψαλμός έχει ως κεντρική ιδέα: «ο Δαυίδ διώκεται από τον υιό του Αβεσσαλώμ.

Παρατηρούμε ότι τίθεται το θέμα της Θεοδικίας. Μία ένσταση σχετικά με την Πρόνοια του Θεού διαχρονικά είναι αν:  

- Επιτρέπεται ο πιστός δούλος του Θεού να διώκεται και να κακοπαθεί;

- Γιατί αφήνει ο Πατέρας (- παῖς τηρεῖν= διατηρεί τα παιδιά του –), να σκοτώνουν και να ατιμάζουν τα παιδιά του

οι άδικοι και μάλιστα οι ενάρετοι να δοκιμάζονται με φτώχεια, ασθένεια και επιπλέον οι κακοί να μην τιμωρούνται αλλά να ζουν ευτυχισμένοι;

  Συμβαίνει κάποιες στιγμές της ζωής να νομίζει και ο δίκαιος πως απουσιάζει ο Θεός από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει,

όμως στην πραγματικότητα τότε μοιάζει με έναν δάσκαλο που στέκεται σιωπηλός πάνω από τους μαθητές την ώρα του διαγωνίσματος.

Σε αυτή τη ζωή δίνουμε εξετάσεις.  

Ο Ι. Χρυσόστομος απαντά: «Υπάρχουν πολλοί φτωχοί που ζουν με ηρεμία, ενώ πλούσιοι δυστυχούν και αντί να ευχαριστούν τον Θεό τον βρίζουν.

Τον φίλο του Θεού ή τον εχθρό μην τον κρίνεις από ευτυχία ή δυστυχία εδώ… Αλλά αν κάποιος ζει σε συμφορές

και φροντίζει για την αρετή να τον μακαρίζεις. Αν δεις κάποιον να ζει με ασέβεια και να απολαμβάνει τιμή να τον κλαις.

Τι θα ωφεληθεί ο πλούσιος όταν είναι   φτωχός σε αρετή;»

   Μια σαφής απαντηση είναι ότι η δικαιοσύνη του Θεού

« Ἔστι δίκης ὀφθαλμός ὃς τά πανθ' ὁρᾶ» (Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής),

ενώ επεκτείνεται στην μέλουσα ζωή «καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς,

οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως» Ιω. 5:29.

Η ανταπόδοση των αγαθών ή των τιμωριών κάθε ανθρώπου, δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί στην πρόσκαιρη ζωή, αλλά έχει μια αιώνια διάσταση.

    Ο Θεός έχει μια αδυναμία να σηκώσει μια μεγάλη «πέτρα» που η Θεολογία ονομάζει «αυτεξούσιο».

Ωστόσο από τη μια σέβεται αυτό το δώρο της ελευθερίας μας, να αποφασίσουμε αν θα ακολουθήσουμε την αρετή

ή την ασέβεια και παράλληλα δεν παύει να μας φωτίζει με την Μυστική Παρουσία Του, την Πρόνοια Του.

Γι αυτό και μας έχει προικίσει με έναν μηχανισμό, τις τύψεις. Σύμφωνα με τους Πατέρες, αυτές συμβόλιζαν τα φύλλα συκής

που κρατούσαν οι πρωτόπλαστοι στον τελευταίο διάλογο τους με τον Θεό, μέσα στον κήπο της Εδέμ.

Έτρεμαν, αισθάνονταν ντροπή και κρύβονταν επειδή κατάλαβαν την γύμνια τους. Σκοπός αυτής της ψυχοσωματικής κατάστασης

δεν είναι η εξόντωση του πεπτωκότος, αλλά η ενεργοποίηση της «ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ». Η μόνιμη πορεία του Δαβίδ που διαφαίνεται σε κάθε ψαλμό,

ως απόσταγμα της πνευματικής του καταστάσεως, είναι α) η μετάνοια και η πρακτική υπόσταση της β) η επίκληση του ονόματος του Κυρίου.

  Ο πιστός παρ΄όλες τις συμφορές, εμμένει στη σχέση του με τον Θεό, επειδή γνωρίζει τις προτροπές Του:

« Ἰδού ἐγώ ἀποστέλλω ὑμᾶς ὡς πρόβατα ἐν μέσῳ λύκων» και πάλι λέει:

«ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον».

Η νίκη αυτή μας παραπέμπει σε ένα όνομα του Θεού «Αντιλήπτωρ», το οποίο συναντάμε 15 φ. στους Ψαλμούς.

Ο Θεός πράγματι αναλαμβάνει το πλάσμα του, παρεμβαίνει, εφόσον «Ἀκόμα καί οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς μας εἶναι ἀριθμημένες».

Ο Θεός δεν μοιάζει με έναν τεχνίτη που κατασκεύασε ένα ρολόι και στη συνέχεια το αφήνει να λειτουργεί μόνο του,

αλλά συνεχώς μεριμνά, εργάζεται για το πλάσμα του.

    Το έργο του Χριστού είναι να μας ξυπνήσει… γι αυτό ο Ψαλμός αναφέρεται σε «ύπνο» και «εγρήγορση».

Ο πιστός οφείλει να βρίσκεται σε μια συνεχή νήψη. Η «ΝΗΨΗ» σύμφωνα με τους Πατέρες είναι μια πνευματική μέθοδος

απόκτησης κάθε αρετής, με προορισμό την ομορφιά της ψυχής. Έτσι διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις, να ζει ο πιστός 

την παρουσία του Θεού μέσα του, εργαζόμενος τις εντολές Του και χρησιμοποιώντας την καρδιακή προσευχή.

   Η απουσία του Θεού μοιάζει με πνευματικό θάνατο= ύπνο, τον οποίο προκαλεί σταδιακά ο διάβολος, 

«…Ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος, ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 8)·

ο αόρατος πόλεμος κατά των πονηρών δαιμόνων είναι αδιάκοπος και πολυπρόσωπος.

Αυτό θέλει να εμφανίσει ο Χριστός όταν αναγκάζει τον δαιμονισμένο των Γεργεσινών, να του αποκαλύψει το όνομα του.

Η απάντηση «Λεγεών» δείχνει το πλήθος των πειρασμών που θέλουν να οδηγήσουν σε απόγνωση και απομάκρυνση από το φως του Θεού.    

    Τέλος ο ποιητής στον στ. 8, συνθέτει μια προφητεία, που μέχρι τότε αποτελούσε μια αρχαία και πανανθρώπινη παράκληση ελπίδας:

«η Ανάσταση»! Γι αυτό και ο Κύριος προ του εκουσίου πάθους και της Ανάστασής Του,

προτυπώνει το γεγονός, με το μέγα θαύμα της Αναστάσεως του Λαζάρου

«Λάζαρος ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται· ἀλλὰ πορεύομαι ἵνα ἐξυπνήσω αὐτόν».

Έτσι εισάγει τον άνθρωπο σε μια νέα πραγματικότητα, που αποτελεί την καταπάτηση του θανάτου και την κατάργηση του διαβόλου.

 

Ο 37ος ψαλμός με τίτλο η ημέρα του Σαββάτου…

Δεσπόζει στις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας.  Το περιεχόμενο του ψαλμού είναι μια αναφορά κυρίως στη Μετάνοια.

Οι πατέρες εικάζουν ότι ο ποιητής πάσχει από σωματική αρρώστια η ο οποία προήλθε από θεία τιμωρία (όπως διατυπώνει ο Δαβίδ).

Όμως η ασθένεια έχει συμβολικό χαρακτήρα και αναφέρεται καθολικά στο ανθρώπινο γένος που νοσεί από την αμαρτία.

Ο Δαβίδ καταθέτει ένα δρόμο μετανοίας «οδός μετανοίας».

Αντλεί εικόνες από τη ζωή των ανθρώπων με πόνο, βάσανα και δοκιμασίες.

Αισθάνεται αδύναμος να πορευθεί προς τον Θεό, γι αυτό εκλιπαρεί ο Θεός να έλθει σε εκείνον.

Σάββατο(εβραϊκά)= κατάπαυση (παύω από κάτι), αναφέρεται στη Γένεση.

Η Δημιουργία στη Γραφή τελείωσε σε 6 ημέρες. Η «7η ημέρα», δεν μετριέται όπως οι προηγούμενες

«Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία» (Γένεσις 1: 5), διότι δεν έγινε ποτέ «ἑσπέρα»

κατά την 7η ημέρα. Είναι μια ατελείωτη, ανέσπερη ημέρα, γεμάτη Θεό. 

Όμως η ανταρσία του ανθρώπου άλλαξε τη φύση της Δημιουργίας, προκαλώντας αποξένωση ανθρώπου από τον Θεό.

Με την αμαρτία ο Θεός δεν φεύγει από τον χρόνο, αλλά γίνεται μυστική η Παρουσία Του.

Εργάζεται μυστικά τη σωτηρία του ανθρώπου. Στην 7η ημέρα ενώ κυριαρχεί ο θάνατος, προετοιμάζεται η νέα ζωή.

Η τήρηση του Σαββάτου= επανεύρεση του Θεού. Είναι Ημέρα διαλόγου Θεού – ανθρώπου,

αν και ο κόσμος δεν τον αντιλαμβάνεται «πάτερ δίκαιε, καὶ ὁ κόσμος σε οὐκ ἔγνω, ἐγὼ δέ σε ἔγνων,

καὶ οὗτοι ἔγνωσαν ὅτι σύ με ἀπέστειλας·» (Ιω, 17:25).

Κατάπαυση σύμφωνα με τους πατέρες, εννοείται η Πρόνοια του Θεού.

Σάββατο καλεί ο Θεός να σπουδάσει ο λαός την μυστική Παρουσία Του.

Ο μόνος δρόμος αυτής της σπουδής είναι η Μετάνοια και ο μόνος τρόπος η επίκληση του ονόματος Του.

Κάποιος άγνωστος συγγραφέας του 7ου αι. στο έργο «Πασχάλιο Χρονικό 7ου αιώνος»,

ερμηνεύει το Σάββατο, ως την ειρηναία κατάσταση που επαγγέλλεται εξαρχής ο Θεός στον άνθρωπο.

Επειδή όμως ο άνθρωπος διατάραξε την ημέρα, έφερε «σύγχυση».

Γι αυτό τώρα χρειάζεται η μετάνοια για να επανέλθει στην ειρηναία κατάσταση και Παρουσία του Θεού.

«Μετανοείτε» είναι το συνεχές κάλεσμα (Ενεστώτας, έχει διάρκεια) όλων των Προφητών και του Χριστού μας.

Η κατάσταση μετανοίας δεν σταματάει, είναι μια στάση ζωής, δεν γίνεται «άπαξ».

Πραγματοποιείται μια μετακίνηση 7ης ημέρας προς 8η ημέρα.

Από την Συναγωγή των Εβραίων μεταβαίνουμε στην Εκκλησία του Χριστού.

Ο Σαββατισμός αποκτά παραπλήσιο περιεχόμενο. Ψηλαφίζεται  η κατάπαυση πλέον ως Παράδεισος,

λόγω της «ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΧΡΙΣΤΟΥ». Ο Χριστός Σαββατίζει, μένει σιωπηλός το Μέγα Σάββατο ώστε να καταδείξει

την ψηλάφηση ημέρα «ΚΥΡΙΑΚΗ», κατά την οποία ο τάφος είναι κενός «ἐν μνήματι ἐτέθης, ὁ κενώσας τὰ μνήματα…

Παντοδύναμε, Κύριε δόξα σοι.» (κάθισμα όρθρου).

Η 1η ημέρα και 8η ημέρα της Εβδομάδος, είναι ο νέος χρόνος, ο μέλλοντας αιώνας,

η νέα ημέρα στην οποία ζει ο νέος άνθρωπος. Δεν θα τελειώσει ποτέ, η «ιερά Ογδοάδα».

Ο Δαβίδ γράφει για τον Σαββατισμό και περιμένει ένα νέο χρόνο καταλαγής με τον Θεό.

Το Σάββατο δεν ωφέλησε τους δικαίους της Π.Δ., γι αυτό κατέβηκε ο Χριστός στον Άδη= «ου τόπος», τόπος σκιών, «Σεόλ» (εβραϊκά).

Το πνεύμα του ψαλμού, είναι μια ΚΡΑΥΓΗ για Θεία Ευσπλαχνία, αναμονή για λύτρωση από τον πόνο.

  • Μη θυμώσεις μαζί μου, με την οργή σου…

Θυμός και οργή του Θεού, δεν συγκρίνονται με τα ανθρώπινα συναισθήματα και εμπαθή αποτελέσματά τους. Υπάρχουν δύο είδη οργής:

 Α) προς τα έξω, που αναφέρεται στην κακία και το μίσος μεταξύ των ανθρώπων με αποτέλεσμα την αμαρτία.

Β) προς τα έσω, που δημιουργεί μια λαχτάρα, π.χ. ο πατέρας λαχταρά το παιδί του να τον πλησιάσει, να του μιλήσει,

να φάνε μαζί στη γιορτή του. Ωστόσο ο ποιητής αναφέρεται και σε μια πιο ανώτερη σχέση, θείου έρωτα. Θυμώνει και παλεύει ο Θεός,

ώστε να σώσει το πλάσμα του. Επιθυμεί διακαώς να μας αγκαλιάσει με το έλεός του, «Τὸ ἔλεός Σου, Κύριε,

θὰ μὲ καταδιώκει ὅλες τὶς ἡμέρες τῆς ζωῆς μου...», Πόσο θαυμαστή είναι η σωτήρια καταδίωξη του Θεού! 

Ο Μ. Βασίλειος προχωρά «ο Θεός, έχει τρελαθεί από έρωτα για τον άνθρωπο, είναι μανιακός εραστής»

και ο Άγιος Θεοδώρητος διευκρινίζει πως ο Δαβίδ δέχεται να παιδευτεί με σκοπό την θεραπεία από τον πόνο, όχι δικαστικώς αλλά ιατρικώς.

Ο Ωσηέ μιλά για την λαχτάρα του Θεού για την νύμφη του, η οποία τον εγκατέλειψε και την θέλει ξανά στην αγκαλιά του, ώστε να επιτευχθεί ο γάμος.

Οργή λοιπόν έρωτος και όχι εγωπάθειας. Οργή = έλεος.

Όπως συνέβη στο θαύμα θεραπείας του ξεραμένου χεριού, κατά την ημέρα του Σαββάτου σε μια Συναγωγή,

«Καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ᾿ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει» επειδή γόγγυζαν οι Ιουδαίοι.

Η οργή του Χριστού, είναι μια λαχτάρα να γίνει το Σάββατο= κατάπαυση πόνου, λύπης και σύγχυσης.

Υπάρχει οργή γιατί παραμονεύει ο θάνατος. Η απουσία του Θεού μοιάζει με αιχμηρά βέλη τα οποία νιώθει ο Δαβίδ να τον καρφώνουν.

Από την άλλη η παρουσία του Θεού τον υπερβαίνει, τον συντρίβει. Εμπρός στο έλεός σου τα πόδια μου λυγίζουν,

το σώμα μου έχασε την υγεία του, τα οστά πονούν (για τον Εβραίο είναι το κέντρο υπάρξεως της ψυχής,

ενώ η φράση γυμνωμένα οστά εννοεί τον θάνατο), εξαιτίας των αμαρτιών μου (ξεχείλισαν από το κεφάλι οι αμαρτίες).

Αναδύεται μια δυσοσμία, σάπισαν τα μέλη εξαιτίας αφροσύνης. Οι αμαρτίες σωματοποιούνται, έγιναν ψηλαφητές.

Διακρίνεται εμμέσως μια αναφορά στο προπατορικό αμάρτημα, το οποίο οδήγησε στην αποξένωση ανθρώπου από τον Θεό.

Η συμφιλίωση, διώχνει την οργή που προήλθε από μια βιασύνη ανθρώπου για «θέωση» με δικό του τρόπο.

Η αμαρτία είναι «ροπή της φύσεως» μέσα στη ζωή όλων των ανθρώπων, γερόντων, νέων,

ακόμη και των βρεφών «ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου». Το «θέλημα», ο δικός μας τρόπος,

να ξεφύγουμε από το θέλημα του Θεού, καταλήγει σε αφροσύνη.

Μόνο ένας τρόπος υπάρχει να αποφύγουμε τις συνέπειες της φθαρτότητας και την κάκωση που νιώθει η ψυχή,

χρειάζεται λοιπόν να ενταχθούμε στο «Σώμα του Χριστού».

Να λέμε διαρκώς, εσένα ποθώ Κύριε, γνωρίζω πως θα ανταποκριθείς… νιώθω αδυναμία για το φως,

όπως ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς επαναλάμβανε στην έρημο επί 20 έτη, την προσευχή «Κύριε, φώτισόν μου τό σκότος».

Νιώθει ο Δαβίδ μοναξιά, επειδή έγιναν εχθροί οι γνωστοί του και οι συγγενείς τον διώκουν

«παραδοθήσεσθε δὲ καὶ ὑπὸ γονέων καὶ συγγενῶν καὶ φίλων καὶ ἀδελφῶν, καὶ θανατώσουσιν ἐξ ὑμῶν,

καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων διὰ τὸ ὄνομά μου» (Λουκ. 8-36).

Μοιάζει με τον Ιώβ στον οποίο επαληθεύθηκε ο λόγος «ἐχθροὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ οἰκιακοὶ αὐτοῦ» Ματθ.10-34,

και γι αυτό παραπονέθηκε με τα εξής λόγια: «πιο καλά είχαν τους άλλους παρά εμένα, με ξέχασαν,

γι αυτό στενάζω για την Παρουσία σου». Ομοίως και ο Δαβίδ λέει: -Σχεδιάζουν παγίδες, θέλουν το κακό μου,

δεν έχω μιλιά, (προφητεία που αναφέρεται στον Χριστό ενώπιον του Πιλάτου) «οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ· ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη».

Αυτή η στάση δεν είναι παθητική αλλά ενεργητική. Όταν σχετίζεσαι με τον Θεό σιωπάς.

Στη νηπτική παράδοση η «ΣΙΩΠΗ» είναι η γλώσσα του ουρανού, που εκράζεται μόνο με μια απόκριση το «ευλόγησον».

Ο πιστός δέχεται το θέλημα Του Θεού, γι αυτό αποκρίνεται με το: «λάλει, Κύριε, ὅτι ἀκούει ὁ δοῦλός σου». 

Σιωπώ Κύριε γιατί είσαι η ελπίδα μου. Οι εχθροί, οι πονηρές δυνάμεις,

οι πειρασμοί διώκουν και συκοφαντούν εκείνον που φέρεται με αγαθοσύνη,

όμως ο Θεός  υπόσχεται σε κάθε πιστό που θα τον ακολουθήσει, την Σωτηρία του.

 

 π. Χαράλαμπος Ραμαντανάκης

Εφημέριος Ι.Ν. Παναγίας Παραβουνιώτισσας Ερέτριας

 

 

 

 

Διαβάστηκε 2034 φορές